Najczęściej zadawane pytania na temat alergii na orzechy

1. Czym jest alergia na orzechy?

Alergia na orzechy (w tym na arachidy/orzeszki ziemne – botanicznie rośliny strączkowe – oraz orzechy drzewa: np. laskowe, włoskie, nerkowca, pistacje) to choroba, w której układ odpornościowy wytwarza przeciwciała IgE przeciwko białkom tych pokarmów. Gdy dziecko ma kontakt z alergenem (zazwyczaj przez zjedzenie, rzadziej przez kontakt ze skórą lub śluzówkami), IgE uruchamia kaskadę reakcji komórek tucznych i bazofilów, które uwalniają histaminę i inne mediatory. Objawy mogą narastać szybko, od pokrzywki po anafilaksję (ciężką, zagrażającą życiu reakcję ogólnoustrojową). Warto wiedzieć, że współistniejące uczulenia na więcej niż jeden gatunek orzechów dotyka  20-30% alergików, wliczając w to strączkowe orzeszki ziemne.

2. Jak częsta jest alergia na orzechy?

Najnowsze metaanalizy dla Europy potwierdzają, że alergie pokarmowe są istotnym problemem zdrowia publicznego. Alergia na arachidy i niektóre orzechy należy do najczęstszych i najtrwalszych wśród dzieci. Wskaźniki różnią się między krajami i metodami badań, ale problem dotyczy realnie setek tysięcy dzieci w Europie. Alergia na zawarte w orzeszkach ziemnych białka dotyczy około 3% dzieci.

3. Ile „trzeba”, żeby wywołać reakcję alergiczną na orzechy?

U części dzieci wystarcza śladowa ilość białka orzeszków/orzechów, by pojawiły się objawy. Program VITAL oraz analizy ED (eliciting dose) opisują dawki, które u określonego odsetka populacji uczulonej wywołują objawy (np. ED05 – dawka wywołująca obiektywne objawy u 5% osób uczulonych). Najnowsze rekomendacje międzynarodowe przechodzą na progi oparte o ED05, a analiza objawów przy bardzo niskich dawkach wskazuje, że są one zwykle łagodne (umiarkowane); jednak u pojedynczych osób może dojść do ciężkiej reakcji nawet po niewielkiej ekspozycji, dlatego w przedszkolu przyjmujemy zasadę pełnego unikania.

4. Co jest realnym zagrożeniem w przedszkolu dla dzieci z alergią na orzechy?

• Zjedzenie (w tym „dzielenie się” kęsem, oblizywanie palców, picie z tej samej butelki) – najczęstsza i najgroźniejsza droga.
• Kontakt przez ręce i powierzchnie – może przenieść niewidoczne ilości białka do ust/oczu. Dobrze udokumentowano, że mycie rąk wodą z mydłem oraz czyszczenie blatów skutecznie usuwa białko arachidowe.
• Wdychanie/„zapach orzeszków” – sam zapach nie zawiera białek i nie wywołuje reakcji. Badania kontrolowane pokazały brak reakcji przy wdychaniu oparów masła orzechowego z bliska. Ryzyko wzrasta przy intensywnym aerozolu białka np. mieleniu/łuskaniu/orzechach gotowanych/smażonych w zamkniętym pomieszczeniu.

5. Jakie czynniki mogą zaostrzać reakcję alergiczną na orzechy?

Infekcja, wysiłek fizyczny, niedawno przyjęte NLPZ, niewyspanie, stres – tzw. kofaktory mogą obniżać próg reakcji i nasilać objawy. Właśnie dlatego u tego samego dziecka reakcje nie zawsze wyglądają tak samo.

6. Dlaczego „może zawierać śladowe ilości…” to też problem dla alergików?

Oznaczenia typu „może zawierać śladowe ilości…” (tzw. PAL) informują o ryzyku przeniesienia krzyżowego na liniach produkcyjnych. Najnowsze systemy oceny ryzyka (VITAL) używają progów ED, ale nadal pojedyncze dzieci mogą reagować przy bardzo niskich dawkach stąd w miejscach opieki nad małymi dziećmi rekomenduje się unikanie produktów z PAL dotyczącym orzeszków/orzechów.

7. Jakie są najczęstsze objawy alergii na orzechy?

Objawy mogą się pojawić w ciągu minut do kilku godzin po ekspozycji i obejmują:

• skórne: pokrzywka, swędzenie, zaczerwienienie, obrzęk (np. warg, twarzy, powiek)
• jamy ustnej: mrowienie, swędzenie, pieczenie ust, gardła
• układu pokarmowego: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka
• układu oddechowego: kichanie, katar, kaszel, duszności, świszczący oddech
• w najgorszych przypadkach: anafilaksja (wstrząs anafilaktyczny) czyli gwałtowna reakcja ogólnoustrojowa, która może być zagrożeniem życia (np. obrzęk gardła, trudności w oddychaniu, spadek ciśnienia)

8. Czy moje dziecko może mieć alergię na orzechy, nawet jeśli nigdy wcześniej ich nie jadło?

Tak, to możliwe. Uczulenie (sensytyzacja) może wystąpić poprzez kontakt pośredni (kontakt przez ręce, powierzchnie lub naczynia) albo przez ekspozycję w przeszłości, nawet nieświadomą. Po raz pierwszy objawy mogą pojawić się przy pierwszym większym kontakcie.

9. Czy alergia na orzechy „mija” z wiekiem?

U niektórych dzieci tak, ale dzieje się tak rzadziej niż w przypadku alergii na mleko czy jajka. Alergie na orzechy mają tendencję do utrzymywania się przez dłuższy czas, a wiele dzieci pozostaje uczulonych przez całe życie. Jak pokazują statystyki w porównaniu z innymi alergiami pokarmowymi, szanse na wyrośnięcie z alergii na orzechy są małe, nie przekraczając 10%.

10. Jak wygląda diagnostyka alergii na orzechy?

Diagnostyka zwykle obejmuje:

• Wywiad kliniczny – m.in.: kiedy i jakie objawy występują, jak szybko po spożyciu się pojawiają, czy to się powtarza
• Testy skórne (skórne prick-testy).
• Badania krwi – określenie poziomu specyficznego IgE dla orzechów (czasami dla poszczególnych komponentów, co daje dokładniejszą ocenę ryzyka) w razie potrzeby – prowokacja pokarmowa pod kontrolą medyczną, jeśli wcześniejsze testy i historia nie dały jasnej odpowiedzi.

11. Czy moje dziecko może być uczulone na jedną odmianę orzechów, ale tolerować inne?

Tak, to częsta sytuacja. Alergia może być specyficzna dla jednego typu orzechów (np. arachidów/orzeszków ziemnych) lub drzewa orzechowego (np. laskowe, nerkowce). Nie u wszystkich osób alergia na jeden typ oznacza alergię na wszystkie orzechy. Jednak u niektórych dzieci współwystępuje uczulenie na kilka rodzajów orzechów. Diagnostyka komponentowa i testy alergiczne pomagają to ustalić.

12. Czy alergia na orzechy oznacza, że dziecko musi unikać wszystkich produktów „orzechowych” i nutelli itp.?

Tak, jeśli alergia jest potwierdzona, trzeba unikać produktów zawierających alergeny lub potencjalnie je zawierających. To oznacza: batonów, kremów, słodyczy, ciastek, lodów, pieczywa, musli itp., które w składzie mają orzechy lub w opisie „z orzechami”. Trzeba też zwracać uwagę na hasła typu „może zawierać orzechy” (cross-kontakt). Niektóre produkty „wegańskie” lub „roślinne” mogą używać orzechów jako źródła tłuszczu lub białka, więc etykiety trzeba czytać bardzo dokładnie.

13. Jak nauczyć dziecko i inne dzieci w przedszkolu rozumieć alergię?

• Wyjaśnić prostym językiem, że „dla niektórych dzieci nawet malutki kawałek orzeszka może być niebezpieczny”.
• Uczyć, że nie dzielimy się jedzeniem ani nie częstujemy kolegów bez pozwolenia rodziców lub opiekunów przedszkolnych.
• Wyjaśnić, że mycie rąk i sprzątanie stołów to bardzo ważna ochrona, która może ochronić zdrowie, a nawet życie innego dziecka.
• Wspierać postawę empatii – nie wyśmiewać, nie ignorować ograniczeń kolegi z alergią.

Przedszkole JCI stosuje specjalny plan działania przy alergiach (np. kadra całej placówki została przeszkolona na wypadek wystąpienia u dziecka wstrząsu). Uczymy także dzieci, jak zachować się w sytuacjach, gdy ktoś ma objawy wstrząsu anafilaktycznego, tłumaczymy czym są alergie i co robić żeby zachowywać się odpowiedzialnie w przypadku gdy wie się o czyjejś alergii.

14. Co zrobić gdy dziecko ma wstrząs anafilaktyczny wywołany alergią pokarmową?

Osoby zainteresowane tematem alergii zachęcamy do zapoznania się z artykułem:

-  Alergia na pokarmy w Polsce na tle innych krajów Europy – wyniki projektu EuroPrevall >>>